Ponad jedną trzecią Polek i Polaków cechują niskie
kompetencje cyfrowe, a co piąta osoba nie posiada żadnych umiejętności – wynika z
danych Eurostatu za rok 2019. Podstawowe kompetencje cechują niespełna jedną czwartą
mieszkańców naszego kraju [1]. Na
tle krajów członkowskich liderujących stawce na tym polu Polska plasuje się bliżej
końcówki rankingu (22 miejsce na 27 krajów członkowskich UE) a wskaźniki lokują
ją poniżej średniej unijnej. Progres zanotowany w ciągu ostatnich lat
jest niewielki i rozczarowujący wobec poniesionych nakładów finansowych oraz zaangażowanych
środków organizacyjnych.
Możliwy wniosek jest jeden: mimo setek milionów wydanych na edukację cyfrową w ostatnich latach oraz publicznych zapewnień o znaczeniu kompetencji cyfrowych dla strategicznego rozwoju kraju - przyjęty model upowszechniania i podnoszenia poziomu tych kompetencji zawodzi, by nie powiedzieć, że nie działa.
Możliwy wniosek jest jeden: mimo setek milionów wydanych na edukację cyfrową w ostatnich latach oraz publicznych zapewnień o znaczeniu kompetencji cyfrowych dla strategicznego rozwoju kraju - przyjęty model upowszechniania i podnoszenia poziomu tych kompetencji zawodzi, by nie powiedzieć, że nie działa.
NISKIE UMIEJĘTNOŚCI CYFROWE, SŁABY PROGRES
Od pięciu lat w wynikach badań Eurostatu nie widać istotnego postępu na tym polu, który uprawdopodobniłby osiągnięcie przez nasz kraj w najbliższych latach średniej UE27 a tym bardziej pozwoliłby osiągnąć wskaźniki cechujące państwa liderujące europejskimi rankingowi.
Od pięciu lat w wynikach badań Eurostatu nie widać istotnego postępu na tym polu, który uprawdopodobniłby osiągnięcie przez nasz kraj w najbliższych latach średniej UE27 a tym bardziej pozwoliłby osiągnąć wskaźniki cechujące państwa liderujące europejskimi rankingowi.
Ten proces prezentuje tabela 1.
2015
|
2017
|
2019
|
|
Niskie
|
27
|
28
|
35
|
Podstawowe
|
25
|
25
|
23
|
Ponadpodstawowe
|
15
|
21
|
21
|
Brak
|
33
|
26
|
21
|
Tabela
1. Umiejętności cyfrowe mieszkańców Polski ogółem
Źródło: opracowanie własne na podstawie: https://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/submitViewTableAction.do
Źródło: opracowanie własne na podstawie: https://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/submitViewTableAction.do
Największy
wzrost w latach 2017 - 2019, o 7 punktów procentowych, odnotowaliśmy w odsetku osób
o niskich (czyli najniższych kompetencjach), co nastąpiło głównie w wyniku obniżenia wskaźnika osób nie posiadających w
ogóle żadnych kompetencji.
Stale utrzymuje się istotna dysproporcja pomiędzy
kompetencjami cyfrowymi mieszkańców miast i obszarów wiejskich. Co więcej, im
wyższy poziom kompetencji mierzymy, tym różnice te się pogłębiają. Na wsi mieszka dwa
razy więcej osób nie posiadających żadnych umiejętności cyfrowych.
2015
|
2017
|
2019
|
||||
Miasto
|
Wieś
|
Miasto
|
Wieś
|
Miasto
|
Wieś
|
|
Niskie
|
25
|
27
|
27
|
31
|
31
|
37
|
Podstawowe
|
28
|
22
|
28
|
23
|
26
|
19
|
Ponadpodstawowe
|
22
|
10
|
29
|
16
|
29
|
17
|
Brak
|
25
|
41
|
16
|
30
|
14
|
27
|
Źródło:
opracowanie własne na podstawie: https://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/submitViewTableAction.do
WIEŚ: BRAK ENDOGENNEGO POTENCJAŁU CYFROWEGO
WIEŚ: BRAK ENDOGENNEGO POTENCJAŁU CYFROWEGO
Ponad
jedna czwarta (27%) mieszkańców obszarów wiejskich nie posiada żadnych
kompetencji cyfrowych, co silnie koreluje się z ich 25 - procentowym odsetkiem niekorzystających
z Internetu[2] a także z słabszym
dostępem do Internetu.
Na
ten ostatni czynnik wskazują dane zaprezentowane na wykresach 1 oraz 2.
Polska jest krajem o najniższym w Unii Europejskiej poziomie rozwoju sieci stacjonarnego szerokopasmowego dostępu do Internetu w obszarach wiejskich.
Polska jest krajem o najniższym w Unii Europejskiej poziomie rozwoju sieci stacjonarnego szerokopasmowego dostępu do Internetu w obszarach wiejskich.
Wykres
1. Stacjonarny szerokopasmowy dostęp do Internetu w państwach UE
Źródło: Digital Economy and Society Index 2020
Wykres
2. Sieci szerokopasmowego dostępu nowej generacji (NGA) w krajach UEŹródło: Digital Economy and Society Index 2020
Źródło: Digital Economy and Society Index 2020
Podobnie rozwój sieci nowych generacji w Polsce zalicza się do najsłabszych w Unii Europejskich. Na obszarach wiejskich ustępujemy w tym zakresie także bezpośrednim sąsiadom: Słowacji, Republice Czeskiej, czy Niemcom, a także Węgrom, Łotwie, Rumunii i Chorwacji.
Pozwala
to postawić tezę o systemowym zapóźnieniu polskiej wsi w zakresie dostępu do
Internetu wysokiej jakości w porównaniu z miastami w naszym kraju, a także
diagnozę długiego dystansu, jaki dzieli ją od wielu krajów w Unii Europejskiej.
Problem
pogłębia dodatkowo fakt, iż - według raportu Instytutu Łączności z 2019 roku - pojemność obecnych sieci mobilnych
najszybciej wyczerpie właśnie na obszarach wiejskich Polski i nastąpić to może
w nieodległym czasie. Może to oznaczać zablokowanie możliwości rozwoju
szerokopasmowego dostępu do Internetu na polskiej wsi. Tymczasem 21% danych w tych sieciach jest
przesyłane na tych obszarach oraz w mniejszych miastach.
Czynnikiem
najsilniej wpływającym na odsetek korzystających z Internetu, a w konsekwencji
na poziom kompetencji cyfrowych w Polsce jest wiek. Wraz
z rosnącym wiekiem odsetek osób posiadających kompetencje cyfrowe maleje, w
korelacji ze zmniejszającym się wskaźnikiem osób korzystających z Internetu w
danej grupie wiekowej.
Prezentują to
tabele 3-5:
2015
|
2016
|
2017
|
2019
|
|
Niskie
|
35
|
36
|
39
|
46
|
Podstawowe
|
22
|
21
|
22
|
21
|
Ponadpodstawowe
|
7
|
10
|
11
|
14
|
Brak
|
36
|
33
|
28
|
19
|
Tabela. 3 Umiejętności
cyfrowe mieszkańców Polski w wieku 45 - 54 lata
Źródło: opracowanie własne na podstawie: https://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/submitViewTableAction.do Już pośród grupy Polaków w wieku 45 – 55 roku życia deficyt kompetencji cyfrowych manifestuje się relatywnie silnie. Aż niemal połowa z nich (46%) legitymowała się nimi zaledwie na poziomie niskim.
Z kolei w grupie wiekowej 55-64 lata żadnych
kompetencji cyfrowych nie posiadało w 2019 roku blisko 40% osób.
2015
|
2016
|
2017
|
2019
|
|
Niskie
|
27
|
29
|
31
|
40
|
Podstawowe
|
13
|
13
|
14
|
15
|
Ponadpodstawowe
|
4
|
4
|
5
|
6
|
Brak
|
56
|
54
|
50
|
39
|
Tabela 4. Umiejętności
cyfrowe mieszkańców Polski w wieku 55 - 64 lata
Źródło:
opracowanie własne na podstawie: https://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/submitViewTableAction.do
Wśród osób w wieku emerytalnym kompetencje podstawowe posiada zaledwie 7% Polaków, zaś ponadpodstawowe – 2%. Dwie trzecie tej populacji nie posiada żadnych kompetencji cyfrowych.
2015
|
2016
|
2017
|
2019
|
|
Niskie
|
14
|
16
|
20
|
27
|
Podstawowe
|
5
|
7
|
6
|
7
|
Ponadpodstawowe
|
1
|
1
|
2
|
2
|
Brak
|
80
|
76
|
72
|
64
|
Tabela 5. Umiejętności cyfrowe mieszkańców
Polski powyżej 65 roku życia
Źródło: opracowanie własne na podstawie: https://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/submitViewTableAction.do
Źródło: opracowanie własne na podstawie: https://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/submitViewTableAction.do
Niedobór
kompetencji cyfrowych w wysokim stopniu dotyczy polskiej wsi, co wiąże się z
procesem jej starzenia demograficznego, także w wyniku masowej migracji młodszych
pokoleń.
Odsetek osób w wieku poprodukcyjnym tylko w okresie lat 2014-2018 zwiększył
się o 1 punkt procentowy – do 17%[3].
W najstarszych gminach liczba taki osób sięga 1/3 populacji.PILNA POTRZEBA DEBATY I PLANU
Wskazane
powyżej czynniki charakteryzującego sytuację rozwojową obszarów wiejskich i
małomiasteczkowych: niska dynamika rozwoju szerokopasmowego Internetu – zarówno
tradycyjnego – stacjonarnego, jak i sieci nowej generacji (NGA), głębokie procesy
demograficznego starzenia się dużej części obszarów wiejskich, wyczerpanie się
zdolności obecnego systemu upowszechniania kompetencji cyfrowych w Polsce i wysoki
wskaźnik osób są silnie ze sobą powiązane ujemnym sprzężeniem zwrotnym.
Oznacza
to,
że progres w rozwoju cyfrowym tych obszarów w najbliższych
latach (a prawdopodobnie także i innych w słabiej rozwiniętych subregionach
kraju) nie nastąpi w sposób samoistny, jako wynik działania tradycyjnych
mechanizmów rynkowych, aktywności lokalnej lub działań państwa realizowanych w
dotychczasowym modelu interwencji właściwym dla polityki spójności lat 2014-2020.
Nie wystarczą intuicje znawców. Ani rutynowe prace nad programem rozwoju kompetencji cyfrowych finansowanym ze środków kolejnej unijnej perspektywy budżetowej. W kreowanie przyszłości powinniśmy wprząc instrumenty data science, by dowiedzieć się lepiej na jakim świecie żyjemy i jakie związki łaczą pozornie niemające związku procesy społeczne i absorpcji technologii.
Nie wystarczą intuicje znawców. Ani rutynowe prace nad programem rozwoju kompetencji cyfrowych finansowanym ze środków kolejnej unijnej perspektywy budżetowej. W kreowanie przyszłości powinniśmy wprząc instrumenty data science, by dowiedzieć się lepiej na jakim świecie żyjemy i jakie związki łaczą pozornie niemające związku procesy społeczne i absorpcji technologii.
Pilnie
powinniśmy poszukiwać nowych rozwiązań bazujących na analizie i zrozumieniu szczególnego
charakteru dysryptywnych procesów rozwojowych w globalnej gospodarce i edukacji
końca 2 dekady XXI wieku, także tych związanych z efektami pandemii COVID-19 w
domenie cyfrowej. Procesów daleko różniących się od odziedziczonych po
dwudziestowiecznych wyobrażeniach, wynikających z redefinicji celów rozwojowych
(także w sferze publicznej: edukacji, zdrowia, usług) oraz wymagających zerwania
z modelami zachowań i decyzji ekonomicznych, organizacyjnych, a także dotyczasowymi nawykami kulturowymi.
Konieczna
jest zatem otwarta debata w skali państwa na ten temat, intensyfikacja prac ekspertów
i zapewnienie mechanizmów realnego transferu wyników tej pracy do instrumentarium
zarządzania zarówno programami operacyjnymi perspektywy budżetowej Unii
Europejskiej na lata 2021-2027, jak i nowego Instrumentu Odbudowy i Zwiększania
Odporności.
Bez
poważnej dyskusji wielu środowisk jeszcze tego lata i sprawnego zarządzania jej rezultatami grozi
nam nieprawidłowa, zachowawcza diagnoza sytuacji a w jej efekcie źle dobrany pakiet działań
pro-rozwojowych i naprawczych, bazujący na przyzwyczajeniach i historycznych
już założeniach rozwojowych. To tym bardziej niebezpieczne, gdyż powiązane z
zaplanowanymi inwestycjami publicznymi w rozwój cyfrowy o niewyobrażalnej dotąd
skali, jakie nastąpią w najbliższej dekadzie. Łatwo zmarnujemy tę szansę.
Szczególnie
drugi z wymienionych wyżej mechanizmów finansowania inwestycji cyfrowych
powinien stać się w nadchodzących tygodniach przedmiotem dyskusji i analiz
eksperckich. Decyzje na szczeblu krajowym i UE w jego sprawie zapadną bardzo
szybko, a środki na jego realizację mają być uruchomione już w pierwszym półroczu
2021 roku.
Krzysztof Głomb
[1] Dla potrzeb europejskiego rankingu Digital Economy&Society Index wprowadzono
następująca klasyfikację umiejętności cyfrowych: https://ec.europa.eu/eurostat/cache/metadata/en/tepsr_sp410_esmsip2.htm.
Doskonały artykuł. Polecam i pozdrawiam.
OdpowiedzUsuń